De Hollandstellung - Inventarisatie van deze bunkerlinie op grondgebied Kluizen

Grondgebied Kluizen lag jammer genoeg net zoals Ertvelde aan de oorsprong van het feit dat ik als webmaster ook deze Hollandstellung bij elkaar ben gaan zoeken. Dit project loopt ondertussen in stukken en brokken sinds 2015. Wat door sommigen die er boeken en artikels over schrijven bestempeld wordt als een onmogelijke opdracht, is ondertussen als deelproject van www.bunkergordel.be toch grotendeels uitgevoerd, namelijk op zoek gaan naar welke structuren van deze Duitse WO I bunkerlijn nog bestaan.

De vroegere gemeente Kluizen was tot in 1965 een onafhankelijke gemeente. Al in het jaar 1927 verloor deze zelfstandige gemeente een smalle strook van het toenmalige Terdonck langs het kanaal Gent Terneuzen aan de haven van Gent. De havenuitbreiding zou in 1965 gans Terdonck maar ook nog bijkomend de eerste gebiedne inpalmen op de westelijke oever van het kanaal Gent-Terneuzen. Door al deze verdwenen gebieden werd Kluizen op de duur te klein om te kunnen blijven functioneren als een volledig zelfstandige gemeente en werd het in 1965 toegevoegd aan Ertvelde. In 1977 zou ook Ertvelde ophouden als onafhankelijke gemeente te bestaan en opgaan in Groot Evergem. De jaren nadien zou de havenuitbreiding voor het Gentse Kluizendok nog meer gebied opeisen. Zo zou het gehucht Het Zandeke kort na 2000 dienen te verdwijnen. Hierdoor eindigt het huidige Kluizen aan de huidige expressweg Jacques van Parijslaan.

Ook gaat Kluizen, daarna Ertvelde en nu ondertussen dus Groot Evergem, niet echt vrijuit als het gaat over goed beheer van het weinige militaire erfgoed dat hen uiteindelijk nog rest van deze linie op hun grondgebied. Zo werd in 2013 nog totaal illegaal, terwijl de beschermingsprocedure lopende was, een bunkertje gesloopt nabij het sas te Kluizen. Meer info op deze link.

Op het grondgebied Kluizen is nog amper iets terug te vinden van wat er ooit stond. Op het gedeelte aan de oostkant van de expressweg, Jacques Van Parijslaan, valt het nog mee. De zone tussen de express en het het kanaal Gent-Terneuzen werd echter ondertussen grotendeels ingepalmd door havenuitbreidingen. De eerste bunkers dienden te wijken direct rond het kanaal Gent-Terneuzen en op Terdonck. Ook door verbredingswerken en de aanleg van het Rodenhuizedok (was al Gents grondgebied van in het begin) verdwenen bunkers. Voor de aanleg van het Kluizendok werd nog eens massaal kuis gehouden in de Hollandstellung. Deze opruiming is te situeren in de jaren '90 met uitlopers tot half de jaren 2000. Gezien dergelijke havenuitbreidingen aan de oorzaak lagen van het verdwijnen van volledige wijken en straten, is het zeker nadien geen sinecure deze structuren later nog te proberen plaatsen op het actuele terrein en luchtfoto's.

Op grondgebied Kluizen (situatie 1921) vond je enkel bunkers terug van de Hoofdstelling. De voorlijn is hier volledig te zoeken op grondgebied Ertvelde en Ertvelde-Rieme.

De hoofdstelling sluit te Kluizen opnieuw direct aan waar ze te Ertvelde stopte. De overgang zit hier trouwens als je kijkt op kaart vrij raar omdat de grens tussen Ertvelde en Kluizen ter hoogte van de vaart, niet altijd even vlot te volgen is. De eerste structuur nog teruggevonden op Kluizen is de bunker horende bij Taverne De Bierkamer (overkant waterloop het Vaardeken). Ook deze stond origineel op grondgebied Kluizen. Al de rest noordelijk van het Vaardeken behoorde origineel al tot Ertvelde. De rest van de bunkers op origineel grondgebied Kluizen is te zoeken zuidelijk van het Vaardeken, doorheen de velden tot aan de Jacques Van Parijslaan (de expressweg). Daarna doorkruiste de linie zoals eerder gemeld de volledige huidige Kluizendokken maar daar heeft het natuurlijk nu nog weinig zin met details van toenmalige straten te gaan spreken, gezien deze allen niet meer bestaan. Binnen onderstaande inventaris wordt daar iets meer in detail op ingegaan voor zoverre dit nog mogelijk is.

Omdat de eigen telling uit het boek "De Hollandstellung" van Hans Sakkers zeker niet de volledige lijn onderzocht, is de telling die daar in terug te vinden is, ook zeer irrelevant om als referentie te gebruiken, wat dan ook niet is gebeurd. Wel zijn de vermelde locaties uit het boek mee opgenomen in de eigen zoektocht.

In de inventarisatie uit 1921 werden op Kluizen in totaal 16 bunkers vastgesteld. Dit waren allemaal bunkers gebouwd door de Duitse landmacht met de specifieke betonstenen. Bij de herhaling van deze telling in 1935 was het vastgestelde aantal nog altijd hetzelfde. Gezien ondertussen Terdonck niet meer tot Kluizen behoorde en er toch nog altijd 16 bunkers werden vastgesteld, laat dit vermoeden dat deze 2 bunkers toen ook al vergeten moeten zijn in beide inventarissen. In de inventaris van 1935 was er sprake van 3 Voorpostbunkers, 2 Manschappenbunkers, 1 Waarnemingsbunker en maar liefst 10 mitrailleurbunkers.

Bij de eigen inventarisatie van 2018 wordt veel minder de nadruk gelegd om zoveel verschillende types te beduiden. Dit is ook meestal zeer moeilijk omdat je altijd bij bunkertypes uitkomt die niet 100% het ene zijn maar ook niet 100% het andere. Zelf houd ik niet zo van dat overdreven hokjesdenken.

Merkwaardig genoeg konden er uiteindelijk geen 16 originele locaties worden teruggevonden maar 20. Van deze 20 ooit op Kluizen (situatie 1921) gebouwde structuren, bestonden er amper omwille van hierboven beschreven redenen nog 4 bunkers. Dit bleken nog 1 manschappenbunker en nog 3 mitrailleurbunkers te zijn. De overige 16 verdwenen exemplaren zijn zeker gesloopt. Alle locaties zijn zo goed als zeker gekend.

Hieronder alvast de situatie van structuren door www.bunkergordel.be teruggevonden, Mocht u er meer info over kunnen geven over ontbrekende zaken, aarzel niet dit door te geven op info@bunkergordel.be. Weet dat aanvullende details over bunkers aangeduid met cirkeltjes omdat de 100% exacte locatie mij ontbreekt, zeker ook altijd welkom zijn.

Elk aangeduid bunkertje werd informatief van een eigen veronderstelde indeling voorzien omdat de oude reeds bestaande indelingen vrij onlogisch zijn en er blijkbaar types worden uitgevonden bij de vleet zonder dat ze soms nog van elkaar onderscheidbaar zijn. Er zullen later nog gedetailleerde bunkerfiches worden toegevoegd van de bunkertjes die tijdens de zoektocht ook in de mate van het mogelijke in detail gefotografeerd worden.

Alle onderstaande luchtfoto's zijn afkomstig van Google Earth.

De teruggevonden locaties werden om de deze telling iets visueler te maken van een aparte kleur voorzien. Deze kleuren werden toegepast op onderstaande foto's:

• Nog bestaande Hollandstellung bunkers - Lichtblauw
• Structuren die in dezelfde regio zijn opgetrokken maar geen deel uitmaken van de Hollandstellung - Geel. (Geel)
• Gekende gesloopte structuren - Rood
• Hollandstellung bunkers reeds vermeld op vorige foto's - Oranje.

Indien de locaties zo goed als correct gekend zijn, zullen de structuren aangeduid worden met een stip in bovengemelde kleur. Indien enkel ongeveer de locatie gekend is, zal dit gebeuren met een cirkeltje in de gemelde kleuren. Ook de grootte van de cirkel zal afhangen van de mate van onduidelijkheid van de te localiseren zone.

Om het intern wat overzichtelijk te maken werd een interne nummering toegepast die niets vandoen heeft met eerder gemaakte en bestaande tellingen van her en der uit het verleden. Het is gewoon een eigen vorm van telling per gemeente. Ga er dan vooral ook alvast niet meer achter zoeken.

De loop van de Hollandstellung in grote lijnen op een kaart van Kluizen

Bunkers van de hoofdstelling vanaf het sas te Kluizen tot aan de expressweg (Jacques Van Parijslaan)

Bunkers van de hoofdstelling vanaf de expressweg (Jacques Van Parijslaan) tot huidige Kluizendokken tegen kanaal Gent-Terneuzen (Stad Gent)

Het verdere verloop van de hoofstelling is te zoeken op grondgebied Gent. Voor de vooruitgeschoven linie is dit op grondgebied Sint Kruis Winkel te zoeken.